Het woord ‘Etiquette’ is afkomstig uit het Frans, waar het in eerste instantie de inkerving in een stok betekende, en pas later een opschrift op een bepaald voorwerp. Aan het hertogelijk hof van ‘Philippe Le Bon’, 31 Juli 1396 – 15 Juni 1467, kregen de bezoekers op voorhand de hofregels op een kaartje (een etiquette), zodat ze zeker geen fouten zouden maken.

Etiquette of mooier gezegd ‘het decorum’ is het geheel van cultuurgebonden beleefdheidsregels en omgangsvormen. De essentie van etiquette is primordiaal rekening houden met de gevoelens van anderen en met de gebruiken van en in een samenleving, in dit alle mogelijke situaties waarin mensen met elkaar kunnen omgaan.

Algemeen kunnen we stellen dat etiquette betrekking heeft op: Kennismaken, groeten en begroeten, zichzelf voorstellen, iemand anders voorstellen, gedrag aan tafel, uitnodigen, kledij, versierselen, make-up en parfum, hoffelijkheid en behulpzaamheid, alle vormen van communicatie, etc…

En we mogen best wel stellen dat er tegenwoordig meer dan ooit een nood is aan etiquette. Meer basisbeleefdheid is welkom, maar helaas, in vele gevallen, een verloren of vergeten kunst.

Etiquetteregels kunnen echter om verscheiden redenen ontstaan. Zo kunnen ze allereerst en vooral een praktisch nut hebben. Tafelmanieren zijn het beste voorbeeld. Zo wordt tijdens een chique diner of lunch het brood op je broodbordje nooit gesneden, maar met de hand gebroken of gescheurd. Het mesje dient enkel voor de boter. En als je soepbord bijna leeg is, kantel je het van je weg, en niet naar je toe om de laatste schep te nemen.

Andere regels zijn er om machtsverhoudingen te respecteren: Zo zal je je nooit beter of mooier kleden dan de belangrijkste ast op een feest. Ook niet omdat u misschien denkt dat dit van respect getuigd om volledig opgetuigd in je beste outfit te verschijnen.

Duidelijke regels zorgen ervoor dat iemand zich niet ongemakkelijk hoeft te voelen, ook niet in nieuwe of lastige situaties. Men hoeft zich immers alleen aan de etiquette te houden. Zo kan iedereen zich comfortable voelen in alle situaties.

Laten we nog een voorbeeld bespreken, want zo zijn er overlappende etiquettedomeinen: Zoals de gedragsregels voor een bedrijfsleider of CEO en zijn of haar secretaresse. In een zakelijke context primeert steeds de hogere rang van de CEO, echter in een informele context gelden de algemene regels voor de relaties tussen man en vrouw. Dit betekent dus in de praktijk dat een mannelijke CEO rechts van de secretaresse zal lopen als ze op weg zijn naar bijvoorbeeld een vergadering, maar als een gentleman zal hij links stappen als ze ’s avonds samen nog een hapje gaan eten. Op die manier kan hij als een echte heer dan zijn sterkere rechterarm aanbieden. Maar….  als de dame aan de straatkant blootgesteld is: dan wisselen ze van positie, zodat de man de vrouw beschermt tegen het gevaar van de straat.

Jammer genoeg is men over het algemeen ruwer en asocialer geworden. En vooral dat asociale valt op. Op een vliegtuig is het toch een kleine moeite even achterom te kijken vooraleer je je stoel zomaar ineens achteruit klapt ? Je zitje afstaan op de tram of bus voor een dame of oudere ?

De ‘Faux pas’ is echter aan een opmars bezig. Zo is het not-done voor een verkoper om de klant een hand te geven. Wie zegt dat de klant dat wil ? Evenals onmiddelijk vragen ‘kan ik U helpen?’ Dit komt opdringerig over. In de buurt zijn en oogcontact maken is dan een betere optie, zeker als het een betere zaak betreft.

U dient ook niet elke keer de ober of butler te danken als hij iets voor U doet, of aan het bedienen is.
Trop is teveel!

In China geef je trouwens nooit een horloge, een mes of een schaar: ze symboliseren dat de relatie eindig in de tijd is of doorgeknipt kan worden. En gebruik er geen zwart, wit of blauw cadeaupapier, kleuren die geassocieerd worden met de dood. Met rood scoor je.’

Bij een deur geldt altijd ‘ladies first’, tenzij je een restaurant binnengaat.
Dan stapt de heer als eerste binnen – om in volle vuurlinie de blikken van de aanwezige gasten op te vangen – en gaat als eerste naar buiten – om te checken of alles wel veilig is.

Het glas klinken bij de toast is evenzeer een échte faux pas. Bij een correcte toast hef je het glas, kijk je iedereen in de ogen, om na een slok nog eens het glas te heffen. Vervolg dit zeker niet met ‘smakelijk eten’ te wensen, want dat impliceert ‘de hoop of wens’ dat de maaltijd smakelijk. ‘Geniet ervan’ is een goed alternatief.

Het linnen of katoenen servet: Een hekel punt voor zovelen. Vanaf je aan tafel, aan de dis, gaat zitten, vouw je het in een driehoek en plaats je het met de punt naar de knieën op de schoot. Dat garandeert immers de meeste stabiliteit.
Nadien komt het servet nooit meer op de tafel, tenzij bij het einde van de maaltijd, wanneer je het in een bol links van je bord legt. Rechts van het bord signaleert dat je wilt blijven slapen. Maar dit is een zeer oude regel die niet meer écht in gebruik is. En als je tijdens de maaltijd even van tafel moet, dit kan iedereen overkomen, leg je het servet languit over de zitting van je stoel of over de linkerleuning als die er is. En, je veegt enkel de hoeken van de mond af.

Het spreekt voor zich dat u nooit luidruchtig op straat gaat telefoneren, U mag een butler een fooi geven, maar dan steeds in een enveloppe. En als u ergens uitgenodit bent voor het diner is het wel zo fijn de bloemen op voorhand te laten bezorgen, de gastvrouw heeft immers haar handen vol bij ontvangst. Of als alternatief geeft u ze af bij aankomst, maar dan al in een vaas.

Kortweg kunnen we stellen dat etiquette gewoonweg het leven en omgaan met anderen een pak aangenamer maakt.

De etiquette wereld is zeer breed. Etiquette in het Oosten is anders als hier, maar evenzeer zo belangrijk. Denk maar bijvoorbeeld aan de theeceremonie. Militaire etiquette bestaat ook, en op zakelijk gebied kan etiquette kan het succes van een deal bepalen !

Men kan er zich zeer ver in verdiepen, maar met een beetje basis en wat logisch denken komt men al een heel eind ! Het heeft dan ook veel met hoffelijkheid te maken.

Raphaël van den Poel, voormalig fashion consultant van Scapa, Reinhard Frans en Atelier NA maatpakken,
schrijft onze wekelijkse blog over gentleman zaken. Hij werkt voor MYX Magazine, een Vlaams luxe lifestyle platform.
Hij heeft ook een eigen blog die je hier kunt lezen: http://belgiandandy.blogspot.com