Waar ligt de oorsprong van de beroemde Panamahoed?
Er gonzen nogal wat verhalen over het internet. De meeste daarvan zijn verkeerd en daarom willen we hier graag het officiële verhaal vertellen.
WAAR KOMEN PANAMAHOEDEN VANDAAN?
Toen de Conquistadores in het midden van de 16e eeuw in de huidige provinciën van Manabí en Guayas aan de Ecuadoraanse kust aankwamen, merkten ze dat de autochtonen strohoeden droegen die hun oren en hals bedekten. De hoeden leken op toques, zoals degene die toen der tijd door kloosterzusters of weduwen in Europa werden gebruikt. Daarom noemden ze die hoeden Toquillas (kleine toques). De stro waarmee de hoeden gemaakt werden kreeg de naam “Paja Toquilla”.
Het basismateriaal om de beroemde Panamahoeden te maken is het palmblad “Cardulovica Palmata “, wat ook onder de naam van “Paja Toquilla”.bekend staat. De plant wordt voornamelijk in de bergachtige delen van de Costa (kust) en van het Amazonegebied van Ecuador (Oriente) gekweekt, in de provinciën van Manabí, Guayas, Esmeraldas en Morona Santiago.
WELK LAND MAAKT PANAMAHOEDEN?
Authentieke Panamahoeden worden gemaakt in Ecuador. Verschillende landen maken tegenwoordig wat ze Panamahoeden noemen, maar Ecuador was de allereerste. De kustprovincies Guayas en Manabi begonnen met het weven van de strohoeden in 1630, en de ware oorsprong van Panamahoeden kan worden teruggevoerd tot een stad genaamd Montecristi (van de Manabi-regio). Ze werden in die tijd meestal ‘jipijapa’, ’toquilla’ of ‘montecristi’-hoeden genoemd (de laatste twee zinnen worden nog steeds gebruikt). Ondanks de oorsprong van Panamahoeden, kwam de term “Panamahoed” pas veel later.
Dus de volgende keer dat iemand vraagt ”welk land maakt Panamahoeden”, of “waar komen Panamahoeden vandaan”, vertel je hem dat authentieke Panamahoeden alleen uit Ecuador komen.
HET PANAMA-EFFECT
Destijds waren er genoeg redenen voor buitenlanders om ten onrechte te concluderen dat de hoeden uit Panama kwamen in plaats van Ecuador. Veel Amerikanen trokken door Panama om naar Californië te komen tijdens de Gold Rush van het midden van de 19e eeuw. In Panama ontmoetten ze dus voor het eerst de heerlijk lichtgewicht en stijlvolle strohoeden die hen zouden helpen bij hun reis naar welvaart. Deze onterechte veronderstelling van de oorsprong van Panamahoeden zou pas vele jaren later worden versterkt nadat Theodore Roosevelt vele malen werd gefotografeerd met de aantrekkelijke strohoed terwijl hij het Panamakanaal inspecteerde.
Volgens de legende kreeg de autochtone hoed zijn naam toen Teddy Roosevelt aan de inauguratie van het Panamakanaal deelnam (1913). Als geschenk kreeg hij een Ecuadoraanse strohoed, en zonder de werkelijke herkomst te weten, bedankte hij voor de zogenaamde Hoed uit Panama.
Misschien wel het meest definitieve moment in de geschiedenis van de Panamahoed vond plaats toen Panamahoeden werden tentoongesteld op de Wereldtentoonstelling van 1855 in Parijs. Destijds wist niemand zeker welk land Panamahoeden maakt, en dus zou dit evenement de perfecte gelegenheid zijn geweest om de misvatting voor eens en voor altijd uit de wereld te helpen. Nergens werd het land Ecuador echter genoemd in de catalogus van de Wereldtentoonstelling, en dus bleven mensen zich afvragen welk land tenslotte Panamahoeden maakt.
Tegen de tijd dat mensen begonnen te beseffen dat de hoeden in Ecuador werden gemaakt in plaats van in Panama, was het te laat en was de naam al te bekend om te veranderen.
DE REVOLUTIE
Dit zou allemaal niet mogelijk zijn geweest zonder Manuel Alfaro, een man die in veel opzichten kan worden beschouwd als de grootvader van de Panama-hoedengeschiedenis. Deze Spaanse ondernemer arriveerde in 1835 in Montecristi om naam en fortuin te maken in de geschiedenis van de Panamahoeden, waar zijn gestroomlijnde productieproces, in combinatie met de activiteiten van de Gold Rush-boom, hem een nieuw tijdperk van welvaart inluidden.
Al snel verspreidde de vraag naar Panamahoeden zich verder dan het bezoeken van goudzoekers. De Ecuadoraanse haven van Guayaquil hielp de Panama-hoedenindustrie in de 19e eeuw te faciliteren. Ecuador vestigde ook zijn eerste spoorwegsysteem in 1850, waardoor de handel verder werd gestimuleerd.
Met het succes van Alfaro kwam hevige concurrentie. Rivaliserende hoedenmakers in de provincie Azuay en andere gebieden proberen zijn bedrijf te ondermijnen met goedkopere producten, maar hun fabricagemethoden waren veel inferieur. Op dit punt splitste de groeiende Panama-hoedenindustrie zich in twee sectoren. Goedkopere Panamahoeden overspoelden de markt van rivaal concurrenten, terwijl de Manabi-regio trots doorging met het maken van een superieur product met behulp van traditionele weeftechnieken en honderden jaren ervaring. Tot op de dag van vandaag worden hoeden van Montecristi beschouwd als de mooiste, meest authentieke Panamahoeden die er bestaan - en terecht.
Toen de mensen van Parijs eenmaal verliefd werden op dit unieke Ecuadoraanse hoofddeksel op de Wereldtentoonstelling, volgden Londen, Rome en andere landen snel. Het zeldzame en kostbare toquilla-stro uit Ecuador dat werd gebruikt om de hoeden te maken, werd pas in de 18e eeuw gepopulariseerd toen het door twee Spaanse botanici werd gecatalogiseerd voor koning Karel de IV. Tot dat moment was het een beetje een lokaal Ecuadoraans geheim geweest. Ecuador gaf uiteindelijk toestemming voor de handel in toquilla-stro met Peru en Colombia, hoewel deze landen niet konden concurreren met de verfijnde handwerktechnieken van Ecuador.
DE ERFENIS VAN ALFARO
Op 21-jarige leeftijd reist Eloy, de zoon van Manuel Alfaro, naar Panama om de hoedenhandel van zijn vader over te nemen. Zijn uitstekende gevoeligheden en groeiende reputatie zouden hem op een dag de leider van Ecuador maken en ook de liberale revolutie van 1895 leiden. Hij leidde het land naar een opmerkelijke sociale en economische transformatie die niet mogelijk zou zijn geweest zonder de rijkdom. verworven door de oorsprong van Panamahoeden.
Toen Eloy aan de macht kwam, als president van Ecuador, kwam er een nieuwe erfenis in de geschiedenis van de Panamahoed. Panamahoeden werden het Ecuadoraanse modeaccessoire van onafhankelijkheid en nieuw gevierd nationalisme. Nieuwe spoorwegen verspreidden de hoedenindustrie nog verder naarmate de stijlvolle hoeden meer vaart kregen.
EEN NIEUW TIJDPERK
Vanaf het midden van de negentiende eeuw bereikte de productie van de hoeden vervaardigd van toquillastro een hoogtepunt. Intussen werd in het Centraal-Amerikaanse land Panama, zo’n duizend kilometer ten noorden van Ecuador, gestart met de aanleg van een kanaal dat een verbinding moest vormen tussen de Atlantische en Stille Oceaan. De omstandigheden waaronder de arbeiders moesten werken bij het graven van het Panamakanaal waren zwaar. Het was er heet en vochtig en de felle zon scheen de hele dag. Hoeden waren dan ook onmisbaar voor de Amerikaanse werklui, die massaal de lokaal verkrijgbare maar uit Ecuador geïmporteerde hoeden van toquillastro droegen. Gingen ze terug naar de VS, dan namen ze de hoeden mee. De naam ‘Panamahoed’ was geboren.
De naam en het product werden wereldwijd bekend toen beroemdheden de hoeden gingen dragen.
De Amerikaanse president Theodore Roosevelt droeg een panamahoed tijdens zijn bezoek aan de werkzaamheden aan het Panamakanaal in 1906.
Een foto daarvan verscheen zelfs in de New York Times en ging vervolgens de hele wereld over.Panamahoeden bleven de hele eeuwwisseling wereldwijd in de pers en bewondering genieten.
Zowel modebladen als kranten werden versierd met liefhebbers van panamahoeden. Hollywood omarmde de vele wenselijke eigenschappen van de Panamahoed, ondanks het feit dat de oorsprong van Panamahoeden de hele tijd verkeerd was. De exotische hoed creëerde een dramatisch silhouet dat bestemd was voor film, en het mannelijke imago maakte overal een perfecte indruk op het publiek.
Kijk maar eens naar deze beroemde Panama-hoedendragers uit die tijd:
- Theodore “Teddy” Roosevelt
- Orson Welles
- Humprey Bogart
- Gary Cooper
- Galo Plaza (Ecuadoraanse president van 1948-1952)
Al snel maakten andere landen Panamahoeden van hout, tarwe en zelfs palmbomen, hoewel hun Ecuadoraanse tegenhangers oppermachtig bleven regeren, vooral in heel Europa (de Verenigde Staten daarentegen leken het niet erg te vinden om de goedkopere versies te dragen. Deze regel is sindsdien veranderd in de moderne tijd). Noord-Amerika had ook veel belangstelling voor het vervaardigen van deze hoeden.
DE HOED.
De Panamese trend bleef stijgen naar nieuwe hoogten toen designerwinkels in de Verenigde Staten streden om de meest exclusieve Panamahoeden (vaak aangeduid als “finos”). Mexico, Brazilië en Cuba sprongen al snel in de modestrijd. In 1944 waren de hoeden de grootste exporteur van Ecuador en versloeg zelfs hun lucratieve bananenhandel. De mooiste panamahoed ooit geweven heeft een geschatte waarde van $ 100.000!
In 2008 bestelde B. Brent Black de mooiste Montecristi-hoed ooit geweven, ook wel bekend als “The Hat“. Het kostte meesterwever Simon Espinal, die in het dorp Pile in het kanton Montecristi in Ecuador woont, vijf maanden om te weven, en nog eens vier weken voor nog vijf ambachtslieden om hun steentje bij te dragen om het af te werken.
Een panamahoed is bovendien bijzonder: op 6 december 2012 is de kunst van het weven van panamahoeden door UNESCO erkend als immaterieel cultureel erfgoed.
Thierry Stravers is mede-eigenaar van Vrijmetselaarswinkel.
Zijn passie voor stijl en elegantie combineert hij graag met zijn Maçonnieke activiteiten.
Thierry is eigenaar van Trenica, een marketingbureau en is bestuurslid bij Loge Verlichting No.313 O: Hoofddorp.
